Programma 2024

Begin de dag met een deugdoende tas koffie en een blij weerzien met oude bekenden op het forum.

Infopunt Publieke Ruimte verwelkomt je van harte op de 11de editie van het congres. Wat staat er op het congresprogramma en waarom de keuze voor het thema 'Kies voor voetgangers.

Schepen Erica Caluwaerts heet u van harte welkom op het Congres Publieke Ruimte, de hoogmis voor iedereen werkzaam in en ronde de publieke ruimte in Vlaanderen en Brussel.

Tijdens zijn keynote op het Congres Publieke Ruimte zal Stefaan toelichten hoe gemeenten en organisaties aan de hand van 'provotyping' hun eigen toekomstverhaal kunnen bepalen en stap voor stap kunnen waarmaken, en welke plaats de mens, de burger en de voetganger in het verhaal innemen. Aan de hand van vele voorbeelden uit de bouw en ruimtelijke ordening pleit hij ervoor maximaal te kiezen voor verwondering om mensen met de neuzen in dezelfde richting te krijgen. De keynote van het congres belooft een bron van inspiratie en nieuwe inzichten te zijn.

Het masterplan voor Oppuurs, Lippelo en het Vlietnatuurpark werd goedgekeurd in 2023. Het is een strategisch plan gericht op het behoud van het landelijke karakter, de ontwikkeling van een levendige dorpskern met faciliteiten voor verenigingen en nieuwe voorzieningen. Deze sessie belicht de transversale aanpak van ons publiek ruimtebeleid, waarbij participatie, langetermijnvisie en samenwerking met diverse belanghebbenden centraal staan. Een waardevolle gelegenheid om inzicht te krijgen in de concrete stappen en beleidsinstrumenten die hebben bijgedragen aan een succesvolle uitvoering van ons masterplan.

Het Congres Publieke Ruimte staat dit jaar in teken van de voetganger! We zijn het allemaal, voor een kort stukje of een lange afstand, bijna dagelijks. Een kwaliteitsvolle publieke ruimte is een ruimte waar je zorgeloos met je kind naar school kan wandelen, waarin je gezellig kan winkelen, waar je met je hond een wandeling in het groen kan maken of gewoon kunt buitenkomen om een luchtje te scheppen en je hoofd leeg te maken. Een voetgangersvriendelijke gemeente is aantrekkelijk voor bewoners en bezoekers, goed voor de lokale economie, sociaal rechtvaardig, klimaatbestendig en zoveel meer! Uit de Voetgangersbarometer is gebleken dat er werk aan de winkel is: 40% van de Belgen vindt te voet gaan in de eigen gemeente niet aangenaam. In deze sessie kom je te weten welke obstakels mensen in België ervaren wanneer ze te voet gaan, welke veranderingen er nodig zijn en hoe je daar als lokaal bestuur concreet mee aan de slag kan gaan. Zet een stap in de goede richting en kies voor voetgangers! #iedereenvoetganger

Er moet meer aandacht zijn voor onze dagelijkse leefomgeving en voor de manier waarop we ons dagelijks leven inrichten. Door het samenbrengen van wonen, werken, voorzieningen en een prettige en uitnodigende buitenruimte krijgen we veerkrachtige gemeenten met een betere balans: ook binnen ons eigen leven. Ad De Bont van Urhahn zal meer vertellen rond het waarom en hoe een beweegvriendelijke gemeente te creëren en jullie meenemen naar inspirerende voorbeelden.

In 2020 lanceerde stad Antwerpen een ambitieus project om zijn eigen administratief centrum “Den Bell” klimaatrobuuster te maken met de ontharding en vergroening van zijn binnenplein (een parkingdak), gevels en daken. Naast het project Den Bell startte er ook een multidisciplinair leertraject met experten van Stad Antwerpen en partners zoals gebouwenbeheerders, ingenieurs, architecten, groenbeheerders en duurzaamheidsexperten. In deze Community of Practice worden ervaringen gedeeld, inspiratie opgedaan en nieuwe kennis samengebracht om zo het potentieel van daken in stad Antwerpen te gaan maximaliseren. In deze sessie komen drie sprekers aan het woord die deel uitmaken van de Community of Practice, elk vanuit hun eigen expertise met één gemeenschappelijke visie: meer kwalitatieve (publieke) daken. Tijdens deze sessie worden leerpunten, inspiratie en inzichten gedeeld vanuit dit unieke leertraject.

In the planning field, little attention is given to the effects that a “low-car” city can have on the human experience at a psychological and sociological level. Studies are beginning to surface that indicate the impact that car dominant space can have on our stress and anxiety levels, as well as how the systematic dismantling of freedom and autonomy for children and the elderly to travel through their cities is causing isolation and dependency. How can investments in improving the built environment improve the human experience, contributing to more inclusive cities regardless of age, gender, physical ability, or economic means? Melissa and Chris Bruntlett identify the benefits made possible by thoughtfully curbing traffic, resulting in a city that is: child-friendly, connected, trusting, feminist, quiet, therapeutic, accessible, prosperous, resilient, and age-friendly.

Ontdek welke projecten net naast een nominatie voor de Prijs Publieke Ruimte grepen, maar een eervolle vermelding krijgen tijdens de pitch.

De Prijs Publieke Ruimte (categorie Landelijk/categorie Stedelijk) en de Publieksprijs worden uitgereikt door Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken. Aansluitend vindt de officiële sleuteloverdracht naar de nieuwe gaststad plaats. Spannend!

Geniet van een welverdiende, vegetarische lunch. Bezoek de standen op het forum en ga met elkaar in dialoog. Ontdek tevens de projecten die genomineerd zijn voor de Prijs Publieke Ruimte én de projecten die een eervolle vermelding kregen via posterpresentatie.

Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de beleving van de stad gelijk is voor verschillende genders? Op welke manier geven we effectief ruimte aan jongeren in de stad? En wat zijn de uitdagingen bij het creëren van een veilige en inclusieve omgeving voor alle jongeren? Deze vragen dienen als leidraad voor ons panelgesprek, waar we niet alleen inzichten delen maar ook dieper ingaan op de uitdagende aspecten van het waarborgen van gelijke kansen en inclusiviteit. We willen een veelzijdig verhaal brengen vanuit verschillende perspectieven rond de positie van jongeren in de publieke ruimte, met specifieke aandacht voor kansen, gelijkheid en toegankelijkheid.

'De inrichting en werking van de openbare ruimte bepalen in grote mate de kwaliteit van onze leefomgeving,' luidt de openingszin van dit congres. Het (her)inrichten van een ruimte is een ingreep met impact, en vereist dan ook een grondige denkoefening en veel kennis om aspecten zoals veiligheid, klimaatadaptatie en ruimtelijke ordening in overweging te nemen. Voor je het weet, beland je in een waslijst aan criteria en moet je door een hele stapel boeken van onderliggende kennis om het grotere plaatje te blijven zien. Vaak wordt verwezen naar een transversale werking en het betrekken van een brede groep stakeholders. De vraag blijft echter hoe je dat doet, het verbinden van enerzijds de brede kennis en expertise met anderzijds Jan en alleman? Een participatief proces is een moeizaam en tijdrovend traject, dat echter wel enkele grote voordelen met zich meebrengt:

1. Je bent geïnformeerd en begrijpt waarom bepaalde beslissingen worden genomen (bijvoorbeeld in het kader van klimaatadaptatie), en je kunt de onderliggende visie ook uitdragen.
2. Je bent mede-eigenaar van de verandering en kunt die verandering ook mede vormgeven.
3. Je bent professional in participatieve samenwerkingen en kunt de plek verder vormgeven en zorg dragen voor de plek en elkaar.

In deze workshopsessie staat de Green Deal Tuinstraten centraal. De uitdagingen en vragen rond dit belangrijke onderwerp worden geïdentificeerd, met als doel een beter begrip te krijgen van wat er speelt op het gebied van tuinstraten in onze gemeenschappen. De sessie begint met twee inspirerende pitchen, waarbij zowel het burgerperspectief als het perspectief van de groendienst worden belicht. Door deze verschillende invalshoeken te verkennen, wordt er een vollediger beeld van de kansen en uitdagingen verkregen die tuinstraten met zich meebrengen. In verschillende werkgroepen, elk gericht op een specifiek thema, wordt er dieper ingegaan op de besproken kwesties en wordt er gekeken hoe deze kunnen worden aangepakt binnen het kader van de Green Deal Tuinstraten. Door samen te werken en ideeën uit te wisselen, wordt er gestreefd naar concrete oplossingen te vinden die de publieke ruimte ten goede komen.

In deze sessie wordt een blik geworpen op de Leuvense aanpak om de transitie naar een meer circulaire stad te realiseren, zowel stadsintern als met externe stakeholders. Er wordt dieper in gegaan op een aantal concrete projecten rond verschillende reststromen, met focus op de publieke ruimte. Zo delen we graag het afgelegde traject en onze toekomstvisie van de Leuvense Materialenbank: een succesverhaal en essentieel puzzelstuk in onze klimaatambities én tegelijkertijd een intens leer- en groeitraject. Als case wordt een recente aanleg van een grootschalige proefopstelling in een straat in de binnenstad toegelicht waarbij circulariteit 1 van de uitgangspunten is. We lichten toe hoe dit vanaf ontwerp tot uitvoering tot stand kwam en wat deze ervaring ons leerde.

Tegen 2024 kunnen gemeenten die geen ambitieus hemelwater- en droogteplan hebben, geen aanspraak meer maken op watergerelateerde subsidies vanuit Vlaanderen. Maar een plan alleen wapent niet tegen de klimaatverandering, actie is nodig. Aquafin, de provincie Oost-Vlaanderen en Departement Omgeving tonen hoeveel voordelen je kan halen uit de integratie met andere projecten en domeinen. In Ninove werd de zoektocht naar ruimte voor water gekoppeld aan andere ruimtelijke vraagstukken in de omgeving. Op deze manier werden slimme combinaties nagestreefd, waarbij de creatie van ruimte voor water tot stand kwam door aanpassingen in de lokale verkeerssituatie of de herinrichting van de publieke ruimte.

Antwerpen blijft zich inzetten voor een duurzame en klimaatbestendige stad. Daarbij worden innovatieve, multifunctionele oplossingen voor daken steeds relevanter. Deze fietsexcursie neemt je mee naar enkele inspirerende daken in Antwerpen. Elk met hun eigen visie en gebruikers. We ontdekken hoe daken multifunctioneel ingezet kunnen worden voor stedelijke uitdagingen als wateroverlast, hitte maar ook voor stadslandbouw, biodiversiteit en sociaal gebruik. (Maximum 18 deelnemers voor deze excursie.)

Antwerp continues to commit itself to being a child- and movement-friendly city. This involves a focus on, among other things, slow paths, utilizing movement scans, and working with play framework plans. This cycling excursion takes you to some inspiring public spaces in Antwerp. A diverse collection of streets, squares, slow paths, and play and sports areas. We explore how the city of Antwerp encourages its residents to actively use public spaces to work on their health and mental well-being. Guest speakers Melissa and Chris Bruntlett join the journey and will prove insights based on their expertise and experience. Organizer: City of Antwerp. (Maximum 18 deelnemers voor deze excursie.)

De overgang naar duurzamere vervoerswijzen is van cruciaal belang voor de toekomst van onze samenleving en het milieu. In deze sessie belichten we dit thema vanuit verschillende perspectieven. De noodzaak van de Modal shift wordt toegelicht vanuit TreinTramBus, de Vervoerregio en de Modal Shift Coalitie. Samen zetten we ons in voor een beter en duurzamer mobiliteitssysteem.

Utrecht zet de voetganger op 1 en werkt aan meer en aantrekkelijkere ruimte om te kunnen en willen lopen. De focus ligt op ‘Lopen vanuit de voordeur’ en daarmee een aanpak in de wijken. Daarbij sluiten ze aan op stedelijke groen-blauwe netwerken, belangrijke stedelijke structuren en routes voor de voetganger. De aanpak is gestoeld op het combineren van opgaven en budgetten uit diverse beleidsterreinen. Denk aan inclusiviteit, groen, klimaat, gezondheid, mobiliteit, sport etc. Het plan bevat themakaarten en kwaliteitsprincipes om te komen tot groene ommetjes, beweegrondjes, sportroutes en aantrekkelijkere voetgangersruimte in de hele stad. Dit plan vormt de basis voor projecten én de wijkaanpak waarin de principes op wijkniveau verder geconcretiseerd worden. Met dit plan #Voordevoetganger maakt Utrecht haar ambitie voor de 10-minutenstad met de Voetganger op 1 concreet. Het Utrechtse plan #Voordevoetganger is dan ook zoveel meer dan een mobiliteitsplan! Ze vertellen je er graag alles over in deze sessie en ze zijn benieuwd wat jij al doet #Voordevoetganger!

Er bestaat een waaier aan plekken die je als luwte-oase kan benoemen. Wat hebben ze gemeenschappelijk? Het zijn allemaal groene plekjes die zintuiglijke rust bieden in een drukke omgeving. De ontwerpgids helpt je mee vorm te geven aan de basiscondities ‘gezondheid en welzijn’, ‘biodiversiteit en klimaat’ en ‘buurtgerichtheid’ van een luwte-oase. Dat dit een opgave is die we best in team aanpakken, illustreert het programmateam luwte-oases in deze sessie. De sessie wordt verzorgd door Departement Omgeving, Departement Zorg, Vlaamse Landmaatschappij, Agentschap Natuur en Bos, Regionale landschappen, Waerbeke en Groenlab.

De Vlaamse overheid is volop bezig met de uitrol van het vervoersconcept basisbereikbaarheid. Als onderdeel daarvan zullen de komende jaren ongeveer 2000 multimodale vervoersknooppunten, de zogenaamde Hoppinpunten, in  Vlaanderen in het straatbeeld verschijnen. Tijdens deze toelichting krijgt u een stand van zaken, gaan we dieper in op hoe Hoppinpunten de omgevingskwaliteit een boost kunnen geven en kom je wat te weten over databeheer en -onderhoud.

Vergroening en biodiversiteit In Alkmaar: Alkmaar transformeert snel en effectief stedelijke ruimtes van grijs naar groen met het bekroonde programma "Vergroening & Biodiversiteit", dat in 2022 de Green Cities Europe Award mocht ontvangen. In enkele maanden zijn verwaarloosde ruimtes omgetoverd tot groene oases, met als doel in zeven jaar 50.000 m² groene ruimtes te creëren. Stadswerk072 betrekt actief lokale bewoners bij de planning, en met 50% van het doel bereikt in twee jaar, tonen de interventies een positieve impact op levenskwaliteit, biodiversiteit en de natuurlijke watercyclus. Alkmaar's benadering, gebaseerd op openen, betrekken, beplanten en biodiversiteit verwelkomen, biedt een model voor Europese steden om snel te vergroenen zonder excuses of vertragingen. De boom als bondgenoot en de nutsleidingen op hun verdiende plaats in Wiekevorst: Tijdens een panelgesprek waar de elementen water, groen en nutsleidingen centraal staan, zullen de deskundige sprekers vanuit hun eigen vakgebied verschillende problemen bespreken, zoals beter ruimtegebruik voor klimaatherstel, het benutten van de waardevolle rol van bomen en de integratie van nutsleidingen in het publieke landschap. Deze discussie belooft niet alleen boeiend te zijn, maar ook inzichten te bieden die ons kunnen inspireren voor innovatieve ideeën en samenwerkingen om actuele uitdagingen aan te pakken en toekomstige vraagstukken aan te gaan.

Bezoek de standen op het forum.

Binnen het Interreg project Natuur-inbouw gaan de natuur- en bouwsector de handen in elkaar slaan om een gedeeld habitat voor mens, dier en plant mogelijk te maken door natuurinclusief te bouwen. De vraag is: “hoe kunnen we de ideale match vinden tussen hun en onze wooneisen?”

Bij het verlenen van subsidies aan lokale overheden in het kader van het stimuleringsinstrument Kunst in Opdracht in de publieke ruimte merkten we een lacune op in het ontwikkelen van een visie op collectievorming van hedendaagse kunst in de publieke ruimte. Vaak groeit dit patrimonium ad hoc en is er geen vooropgesteld beeldkwaliteitsplan over waar een gemeente naartoe wil met kunstwerken in de publieke ruimte. Het Platform Kunst in Opdracht nodigde daarom een representatief aantal belanghebbenden actief in het (boven)lokaal beleid uit en ging het gesprek aan over thema's als de aanpak van collectievorming van hedendaagse kunst in de publieke ruimte, creëren van een draagvlak, erfgoedbehoud en ontwikkeling van een overkoepelende visie op hedendaagse kunst in de publieke ruimte. Het doel van de gesprekken was om de noodzakelijke bouwstenen te verzamelen voor het ontwikkelen en aanreiken van bruikbare tools en beleidsaanbevelingen voor lokale besturen. In een concluderend rapport reiken onderzoekers Jef Declercq en Koi Persyn een aantal handvaten aan om de eertse stappen naar een gedrveen collectievorming mogelijk te maken. Het Platform Kunst in Opdracht wil samen met verschillende belanghebbenden concrete stappen zetten om dit traject verder te ontwikkelen. Nieuwe tools, inspirerende voorbeelden en andere nuttige informatie zullen in deze sessie bekken worden.

De vergrijzing en verzilvering van onze bevolking stellen onze gezondheidszorg, welvaartstaat en steden voor grote uitdagingen. In Hoboken en Borgerhout wordt momenteel onderzoek uitgevoerd om de ervaringen en behoeften van ouderen beter te begrijpen, in samenwerking met ouderen zelf en het lokale beleid. Het doel is om een meer ouderenvriendelijke woon- en leefomgeving te creëren. Belevingswandelingen, waarbij ouderen samen met studenten van de AP Hogeschool de publieke ruimte verkennen, zijn een integraal onderdeel van het onderzoek. Tijdens deze wandelingen wordt een app gebruikt om knelpunten voor 65-plussers in kaart te brengen, wat bijdraagt aan een scorekaart voor ouderenvriendelijke steden. Deze scorekaart helpt ouderen te begrijpen welke gebieden ouderenvriendelijk zijn. Tijdens de wandelingen leren ouderen werken met de app, met ondersteuning van de studenten, terwijl de studenten leren kijken naar de publieke ruimte vanuit het perspectief van ouderen.

Dennis Van Sluijs, voetgangersdeskundige, deelt zijn passie voor de ideale voetgangersstad. Tijdens zijn sessie belicht hij het concept van de 15-minutenstad, waar steden streven naar optimale nabijheid van voorzieningen en een voetgangersvriendelijke omgeving creëren. Ontdek hoe deze ambitieuze benadering steden levendiger, duurzamer en leefbaarder maakt, en ervaar tijdens de presentatie hoe de ontwikkeling van stedelijke loop- en wandelroutes een essentiële rol speelt in dit streven naar een geoptimaliseerde stedelijke leefomgeving.

Verschillende steden en gemeente proberen zich aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering zoals extreme regenval, hete zomers en droogte. Steeds vaker wordt er gekeken naar een wijkgerichte aanpak om maatwerk te leveren, aangezien elke wijk unieke kenmerken en opportuniteiten heeft. Tijdens deze sessie gaan we in debat met drie experten die elks hun eigen visie en expertise delen over een klimaatrobuuste aanpak op wijkniveau. Samen beantwoorden ze verschillende vragen vanuit een stedelijke, innovatieve en blauwgroene bril.